حیض و عده (قرآن)نگه داشتن عده یعنی گذراندن سه بار پاکى از حیض در زنانی که حیض می‌شوند و در غیر آنها پشت سر نهادن سه ماه متوالی است. ۱ - سه ماه عدهتعیین سه ماه با عنوان عده، برای زنان غیر قابل حیض: • « والــی یئسن من المحیض من نسائکم ان ارتبتم فعدتهن ثلـثة اشهر والــی لم یحضن...؛ و از زنان شما آنهایى كه از دیدن خون حیض مأیوسند، اگر شک كردید، (كه براى سن یأس است یا عوارض دیگر) عدّه آنها سه ماه است و هم چنین زنانى كه (با وجود اقتضاى سن) حیض ندیده‌اند. و زن‌هاى باردار مدت عده آنها وضع حمل آنهاست. و هر كه از خدا پروا كند خدا براى او در كارهایش آسانى قرار مى‌دهد.»جمله «و الــی لم یحضن» عطف بر «و الــی یئسن...؛» و معنایش چنین است: زنانی که در سن حیض دیدن، حیض ندیدند، مانند زنان یائسه، عده طلاق‌شان سه ماه است. ۲ - عده زنان مطلقهسه حیض، عده زنان مطلقه: • « والمطـلقـت یتربصن بانفسهن ثلـثة قروء...؛ و زنان طلاق داده شده باید مدت سه پاكى (از عادت زنانه) خود را در انتظار دارند (عدّه نگه دارند) و ...» یک احتمال این است که «قرء» به معنای حیض باشد. ۳ - رعایت عده نشانه تقوارعایت مدت عده، در صورت شک در حیض، نشانه تقواپیشگی و سبب آمرزش گناهان و درپی دارنده پاداش بزرگ خدا: • « والــی یئسن من المحیض من نسائکم ان ارتبتم فعدتهن ثلـثة اشهر والــی لم یحضن واولـت الاحمال اجلهن ان یضعن حملهن ومن یتق الله یجعل له من امره یسرا؛ و از زنان شما آنهایى كه از دیدن خون حیض مأیوسند، اگر شك كردید، (كه براى سن یأس است یا عوارض دیگر) عدّه آنها سه ماه است و هم چنین زنانى كه (با وجود اقتضاى سن) حیض ندیده‌اند. و زن‌هاى باردار مدت عده آنها وضع حمل آنهاست. و هر كه از خدا پروا كند خدا براى او در كارهایش آسانى قرار مى‌دهد.» • « ذلک امر الله انزله الیکم ومن یتق الله یکفر عنه سیـاته ویعظم له اجرا؛ این (احكام همه) حکم خداوند است كه به سوى شما فرو فرستاده؛ و هر كه از خدا پروا كند خدا گناهان او را مى‌زداید و پاداش او را بزرگ مى‌دارد.» ۴ - نگهداری عده در صورت شکلزوم نگهداری عده در صورت شک در حیض، حکمی نازل شده از سوی خدا: • « والــی یئسن من المحیض من نسائکم ان ارتبتم فعدتهن ثلـثة اشهر والــی لم یحضن واولـت الاحمال اجلهن ان یضعن حملهن ومن یتق الله یجعل له من امره یسرا؛ و از زنان شما آنهایى كه از دیدن خون حیض مأیوسند، اگر شك كردید، (كه براى سن یأس است یا عوارض دیگر) عدّه آنها سه ماه است و هم چنین زنانى كه (با وجود اقتضاى سن) حیض ندیده‌اند. و زن‌هاى باردار مدت عده آنها وضع حمل آنهاست. و هر كه از خدا پروا كند خدا براى او در كارهایش آسانى قرار مى‌دهد.» • « ذلک امر الله انزله الیکم ومن یتق الله یکفر عنه سیـاته ویعظم له اجرا؛ این (احكام همه) حكم خداوند است كه به سوى شما فرو فرستاده؛ و هر كه از خدا پروا كند خدا گناهان او را مى‌زداید و پاداش او را بزرگ مى‌دارد.» ۵ - مراد از شک در حیضدر اینكه منظور از جمله (إِنِ ارْتَبْتُمْ) یعنی هر گاه شک و تردید كنید چیست؟ سه احتمال ذكر شده است: ۱- منظور احتمال و شك در وجود حمل است، به این معنى كه اگر بعد از سن یاس (سن پنجاه سالگى در زنان عادى و شصت سالگى در زنان قرشی) احتمال وجود حمل در زنى برود باید عده نگه دارد، این معنى هر چند كمتر اتفاق مى‌افتد ولى گاه اتفاق افتاده است. توجه داشته باشید كه واژه ریبه به معنى شك در حمل در روایات و كلمات فقهاء كرارا آمده است. ۲- منظور زنانى است كه به درستى نمى‌دانیم به سن یاس رسیده‌اند یا نه؟. ۳- منظور شك و تردید در حكم این مساله است، بنا بر این آیه مى‌گوید اگر حكم خدا را نمى‌دانید، حكم خدا این است كه چنین زنانى عده نگه دارند. از همه این تفسیرها مناسب‌تر تفسیر اول است، زیرا ظاهر جمله وَ اللَّائِی یئِسْنَ ... این است كه این زنان به سن یاس رسیده‌اند، در ضمن هر گاه زنانى بر اثر بیماری‌ها یا عوامل دیگر، عادت ماهانه آنها قطع شود، مشمول همین حكم‌اند، یعنى باید سه ماه عده نگه دارند. این حكم را از طریق قاعده اولویت و یا مشمول لفظ آیه مى‌توان استفاده كرد. جمله (وَ اللَّائِی لَمْ یحِضْنَ) یعنی زنانى كه عادت ماهانه ندیده‌اند ممكن است به این معنى باشد كه به سن بلوغ رسیده‌اند اما عادت نمى‌بینند، در این صورت بدون شك باید سه ماه عده نگه دارند، احتمال دیگرى كه در تفسیر آیه داده‌اند این است كه كلیه زنانى كه عادت ندیده‌اند خواه به سن بلوغ رسیده باشند یا نه؟. ولى مشهور در میان فقهاى ما این است كه هر گاه زن به سن بلوغ نرسیده باشد بعد از طلاق عده ندارد. ۶ - پانویس۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۲، ص۲۴۷، برگرفته از مقاله «حیض و عده». |